دمودکس چیست و چگونه درمان می شود؟

انسان میتواند میزبان مناسبی برای بسیاری از جانداران ریز میکروسکوپی باشد و یک نمونه از این مهمانهای ناخوانده در پوست انسان، انگلی است به نام دمودکس (Demodex mites)؛ تقریبا هیچ انسان بزرگسالی وجود ندارد که روی پوستش انگل های دمودکس درحال زندگی نباشد اما زمانی که تراکم جمعیت این انگلها زیاد میشود، بسیاری از مشکلات پوست و مو نیز شدت می یابد.

تاریخچه دمودکس

دانشمندان بیش از یک قرن گذشته انگل دمودکس را شناخته اند اما تا چند سال قبل توجه چندانی به آن ننموده اند و لذا این انگل به عموم مردم معرفی نشده بود. محققین دریافته اند که انسانها از گذشته های دور، یعنی از حدود 20 هزار سال پیش میزبان این جانداران بوده اند اگر چه امروزه به دلیل افزایش جمعیت جوامع شهری و اماکن عمومی و بویژه مراکزی که در انتقال انگلها موثرند، مانند آرایشگاهها و باشگاههای ورزشی و استخرها و غیره شیوع بیشتری پیدا کرده است.

طول عمر و چرخه زندگی دمودکس

چرخه حیات این مایت ها 5 مرحله است. مایتهای دمودکس شبها در سطح پوست انسان جفتگیری میکنند و پس از حدود 12 ساعت داخل فولیکولهای مو و یا غدد سباسه تخم گذاری میکنند. هر مرحله تخم گذاری حدود 50 تا 60 تخم بهمراه دارد که در فولیکول و غدد چربی قرار میگیرند.
تخمها پس از چند روز تبدیل به لارو و نوزادان شش پا می شود که پس از طی یک هفته بالغ میشوند تا به چرخه تولید مثل وارد شوند. دوره بلوغ تا بزرگسالی آنها حدود یک هفته میباشد و طول عمر یک انگل دمودکس در حدود 30 تا 90 روز است.
این جانداران تمامی مواد زائدی که در طول زندگی در بدنشان تولید میشود درون بدن نگه میدارند تا زمانی که بمیرند.
انگلهای دمودکس انگلهایی می باشند که در فولیکولهای مو و غدد چربی پوست انسان زندگی میکنند.
انگل دمودکس به سادگی از چربی پوست و محصولات آرایشی و بهداشتی تغذیه میکند.

ویژگیهای مورفولوژی و طبقه بندی

امکان دیدن این انگلها به صورت عادی وجود ندارد اما ندیدن آنها دلیلی بر نبودنشان نیست. این مایتهای میکروسکوپی، جاندارانی عنکبوتی با هشت پای کوچک و پرزدار در نزدیکی سرهایشان هستند، بدن آنها نیمه شفاف است. اما بسیار شبیه به کرم هستند که در پوست هر انسان بالغ میتوان آنها را یافت. این حشرات کل عمر خود را روی پوست انسان سپری میکنند، آنجا متولد میشوند، زاد و ولد میکنند و پس از حدود یک الی سه ماه میمیرند.
دو گونه از این جانداران میکروسکوپی روی پوست به ویژه در ناحیه سر و صورت انسان سکونت دارند: دمودکس فولیکولاروم و دمودکس برویس. این جانداران در دسته بندپایان قرار دارند که نزدیکترین اقوام آنها در میان حشرات عنکبوتها و کنه ها هستند.

این جانداران در مناطق مختلفی از پوست انسان سکونت دارند. دمودکس فولیکولاروم غالبا در میان حفره های فولیکول موی سر و صورت و دمودکس برویس درون غدد چربی پوست زندگی میکنند. دلیل وفور این جانداران در پوست سر و صورت انسان، وجود حفره ها و غدد چربی بیشتر نسبت به دیگر بخشهای بدن است.

تا کنون حدود شصت و پنج گونه از انگل دمودکس مایت شناخته شده است که تنها دو گونه از این انگلها در پوست انسان زندگی می کنند که هر دو اغلب به نام مایت یا همان انگل عنکبوتی مو نامیده می شوند. دمودکس فولیکولاروم (folliculorum) که به انگل فولیکول مو در انسان شهرت دارد و دیگری Demodex دمودکس بریویس (Demodex brevis ) که به انگل غدد سباسه (غدد چربی) معروف می باشد.
این انگلها در فولیکولهای مو و غدد چربی به خصوص پلکها، بینی، گونه ها و قسمتهای مجاور بینی و اطراف گوش یافت شده و از ترشحات زیر جلدی به خصوص سبوم تغذیه میکنند .این انگل بسیار کوچک بوده و اندازه آن 0.4 -0.3 میلیمتر سیگاری شکل میباشد.تفاوت خاصی در توزیع دو گونه بروی پوست وجود دارد. دمودکس فولیکولاروم در تراکم بالا و چشمگیری وجود دارد اما دمودکس برویس ساکن بخش وسیعتری از بدن انسان است. نسبت دمودکس برویس به دمودکس فولیکولاروم در میان مردان (1 به 4) و زنان (1 به 10) متفاوت میباشد.

یکی دیگر از انواع دمودکس Demodex canis است. میزبان طبیعی Demodex canis ها سگ خانگی است. اگر چه این انگل ها می تواند موقتا انسان را نیز آلوده کنند اما نمی توانند در پوست انسان بقا یابند و بنابراین بعد از مدت کوتاهی می میرند و به عنوان انگل مشترک انسان و حیوان محسوب نمی شوند.

علائم وجود دمودکس

این جانداران تمامی مواد زائدی که در طول زندگیشان در بدنشان تولید میشود درون بدن نگه میدارند تا زمانی که بمیرند و همین امر میتواند باعث تشدید :

عفونتهای پوستی پوست
آکنه
روزاسه
جوش
خارش
ریزش مو
کم پشت و نازک شدن مو
خارش پوست
چین و چروک پوست
پیری زودرس پوست
خشک و خشن شدن پوست
جوشهای سرسیاه
تغییر رنگ پوست صورت
کک و مک
آتوپیک
درماتوز
تغییر رنگ بر روی صورت
و دیگر بیماریهای پوستی و جلدی و بسیاری از مشکلات پوست و مو شود.

درضمن این جانداران میتوانند در تشدید دیگر مشکلات پوست و مو نیز موثر باشند. به عنوان مثال، مطالعات علمی و تجربی دانشمندان نشان میدهند، جمعیت دمودکس ها در صورت افراد مبتلا به روزاسه بسیار بیشتر از صورت افرادی است که مشکل روزاسه ندارند. میانگین تراکم دمودکس مایت بر روی پوست بیماران روزاسه 10/8 انگل است، که این تعداد در افراد سالم 0/7 انگل در سانتی متر مربع میباشد. پژوهش ها نشان داده اند که انگل های دمودکس باکتری های را در اطراف صورت منتقل میکنند.